Pewarna Makanan dari Serangga (Cochineal) Menurut Perspektif Halal: Analisis Fatwa di Beberapa Negara ASEAN

Cochineal Food Coloring from Halal Perspective: A Fatwa Analysis in Several ASEAN Countries

Abstract

The colourants used in today’s food and beverage products are not only made from natural herbs or chemical substance, but also from animal-derived substance including insects. One of them is cochineal insect which produces red dye and it is largely consumed in the food and cosmetic industries. As such, the Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia and Majelis Ulama Indonesia have issued a fatwa on the consumption of cochineal in food as permissible (halal). However, the Mufti Department of Brunei Darussalam has issued a fatwa to the contrary i.e. not permissible (haram). The existence of conflicting fatwas in halal and haram issues may cause confusions among Muslim consumers. This article aims to analyse fatwas on cochineal-based colourants in selected ASEAN countries namely Malaysia, Indonesia and Brunei. Document-analysis will be the method for this research. The research outcome indicates that there are factors that contribute to the differing fatwas i.e. differing understanding of the uncleanness status of insect carcasses whose blood does not flow, the use of different fatwa elicitation methodologies between countries, and the consideration on whether its use is good or bad for the consumers. Efforts towards standardisation of fatwa can be done at the ASEAN country levels via empowerment of halal supervisory body i.e. MABIMS, whose membership include Malaysia, Brunei, Indonesia and Singapore.

ABSTRAK

Bahan pewarna yang digunakan dalam produk makanan dan minuman masakini bukan hanya berasal dari bahan tumbuhan atau bahan kimia, tetapi juga diperolehi dari bahan haiwan, termasuk serangga. Salah satunya ialah serangga jenis cochineal yang menghasilkan warna merah pekat dan banyak dimanfaatkan oleh industri makanan dan kosmetik. Sehubungan itu, Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia dan Majelis Ulama Indonesia telah mengeluarkan fatwa bahawa penggunaannya adalah halal. Sebaliknya, Jabatan Mufti Negara Brunei Darussalam memutuskan fatwa yang berlawanan iaitu haram. Kewujudan fatwa yang berbeza dalam aspek halal dan haram sudah pasti menimbulkan kekeliruan dalam kalangan pengguna Islam. Artikel ini bertujuan menganalisis fatwa-fatwa mengenai bahan pewarna cochineal di beberapa negara ASEAN terpilih iaitu Malaysia, Indonesia dan Brunei. Metodologi yang digunakan ialah analisis dokumen. Hasil kajian menunjukkan terdapat beberapa faktor yang membawa kepada perbezaan fatwa iaitu, i.e- kefahaman berbeza berhubung status kenajisan bangkai serangga yang darahnya tidak mengalir, penggunaan metodologi istinbat fatwa yang berbeza antara negara, dan pertimbangan maslahah dan mudarat kepada pengguna. Penyelarasan fatwa boleh digerakkan di peringkat negara ASEAN menerusi pemerkasaan badan halal yang dianggotai oleh empat negara iaitu Malaysia, Brunei, Indonesia dan Singapura (MABIMS).