Analisis Perbandingan Fatwa Malaysia dan Indonesia: Kajian Terhadap Isu-Isu Halal yang Terpilih
Rule of Current Paper Money: an Analysis from Shariah Perspective
DOI:
https://doi.org/10.33102/jfatwa.vol13no1.127Abstract
In the determination of Islamic law, there are two main principles used namely 'al-thabit' and 'al-mutaghayyir'. With the principle of 'al-thabit' and 'al-mutaghayyir' proves that Islam is practiced at all times and circumstances as Islam accepts any changes or differences that occur in society as long as it does not violate the fundamental principles of Islam. The difference in fatwa decisions issued between Malaysia and Indonesia has caused polemic among Muslims. Hence, this article will analyze the fatwas that have been decided between Malaysia and Indonesia on certain selected halal issues. Methods of documentation and interview methods have been used to obtain authentic and authoritative data. The findings show that Malaysia is still bound by the practice of Syafii Madhhab in determining the law on halal products. In contrast to Indonesia that is open to accepting views other than the Shafii Madhhab in determining the law besides taking different uruf and maslahah in both countries.
Keywords: fatwa, halal, halal standard, cross-contamination.
ABSTRAK: Dalam penentuan hukum Islam, terdapat dua prinsip utama yang digunakan iaitu ‘al-thabit’ dan ‘al-mutaghayyir’. Dengan adanya prinsip ‘al-thabit’ dan ‘al-mutaghayyir’ membuktikan Islam sesuai dipraktikkan pada setiap masa dan keadaan kerana Islam menerima sebarang perubahan atau perbezaan yang berlaku dalam masyarakat selagi mana ia tidak melanggar prinsip-prinsip asas Islam. Perbezaan keputusan fatwa yang dikeluarkan di antara Malaysia dan Indonesia telah menimbulkan polemik dalam kalangan masyarakat Islam. Justeru, artikel ini akan menganalisis secara perbandingan fatwa yang telah diputuskan di antara Malaysia dan Indonesia terhadap beberapa isu halal yang terpilih. Metode dokumentasi dan metode temu bual telah digunakan untuk mendapatkan data-data yang sahih dan berautoriti. Dapatan kajian menunjukkan Malaysia masih terikat dengan pengamalan Mazhab Syafii dalam penentuan hukum terhadap produk halal. Berbeda dengan Indonesia yang terbuka dalam menerima pandangan selain Mazhab Shafii dalam menentukan hukum disamping pengambilan uruf dan maslahah yang berbeza di kedua-dua buah negara ini.
Kata Kunci: fatwa, halal, piawaian halal, kontaminasi silang.
Downloads
References
Al-Suyuti, Jalal al-Din `Abd al-Rahman, al-Ashbah wa al-Nazair fi Qawa`id wa Furu’ Fiqh al-Shafiiyyah (al-Qahirah: t.tp., t.t.).
Aminudin Mohamad (Ketua Penolong Pengarah Kanan, Cawangan Penyelarasan dan Kajian Fatwa, Bahagian Pengurusan Fatwa, Jabatan kemajuan Islam Malaysia), dalam
temu bual dengan penulis, 11 April 2015.
Awang Abdul Aziz Juned, “Perkembangan dan Peranan Institusi Fatwa Di Brunei,” (makalah, Seminar Serantau: “Mufti dan Fatwa”, 23 & 24 September 1997, Institut Kefahaman Islam Malaysia (IKIM)).
Dayang Zurina Salwa (Pegawai Pelajaran, Bahagian Kawalan Makanan Halal, Majlis Ugama Islam Brunei, Negara Brunei Darussalam), dalam temu bual dengan penulis, 10 November 2014.
Dewan Bahasa dan Pustaka, Kamus Teknologi Makanan (Selangor: Dawama Sdn. Bhd., 2004).
Dzulkifly Mat Hashim (Profesor Madya, Fakulti Sains dan Teknologi Makanan, Universiti Putra malaysia), dalam temu bual dengan penulis, 11 April 2015.
Enakmen Fatwa 2004 (Sabah), (Seksyen 14), (Enakmen 7 Tahun 2004).
Enakmen Majlis Agama Islam Dan Adat Istiadat Melayu Kelantan 1994, (Seksyen 37), (Enakmen 4 Tahun 1994).
Enakmen Mufti dan Fatwa (Kedah Darul Aman) 2008, (Seksyen 26), (Enakmen 10).
Enakmen Pentadbiran Agama Islam (Negeri Johor) 2003, (Fasal 54), (Enakmen 16 Tahun 2003).
Enakmen Pentadbiran Agama Islam (Negeri Melaka) 2002, (Seksyen 42), (Enakmen Tahun 2002).
Enakmen Pentadbiran Agama Islam (Negeri Pulau Pinang) 2004, (Seksyen 54), (Enakmen 2).
Enakmen Pentadbiran Agama Islam (Negeri Selangor) 2003, (Seksyen 54), (Enakmen 1 Tahun 2003).
Enakmen Pentadbiran Agama Islam (Negeri Sembilan) 2003, (Seksyen 54), (Enakmen 10 Tahun 2003).
Enakmen Pentadbiran Agama Islam (Perak) 2004, (Seksyen 43), (Enakmen 4 Tahun 2004).
Enakmen Pentadbiran Hal Ehwal Agama Islam 2001 (Terengganu), (Seksyen 54), (Enakmen 2 Tahun 2001).
Enakmen Pentadbiran Undang-Undang Islam 1991 (Pahang), (Seksyen 41), (Enakmen 3 Tahun 1991).
Fatwa Majelis Ulama Indonesia, Nomor: 11 Tahun 2009, Tentang Hukum Alkohol.
Fatwa Mufti Kerajaan Negara Brunei Darussalam, Makan Ikan Yang Diberi Makan Najis, Siri Fatwa 35/2006.
Fatwa Mufti Kerajaan Negara Brunei Darussalam, Penggunaan Alkohol Dalam Makanan, Siri Fatwa (09/2010).
Fatwa Mufti Kerajaan Negara Brunei Darussalam, Siri Fatwa (30/2011).
Jabatan Standard Malaysia, MS 1500:2009 Makanan Halal: Pengeluaran, Penyediaan dan Penyimpanan- Garis Panduan Umum (Semakan Kedua) (Cyberjaya: Jabatan Standard Malaysia, 2009).
Johari Abd. Latiff (Penolong Pengarah, Bahagian Hab Halal, Cawangan Pengurusan Halal, Jabatan Kemajuan Islam Malaysia), dalam temu bual dengan penulis, 1 September 2014.
Kamarul Nizal Idris (Penolong Pengarah, Cawangan Pemantauan dan Penguatkuasaan, Bahagian Hab Halal, Jabatan Kemajuan Islam Malaysia), dalam temu bual dengan penulis, 4 Ogos 2014.
Kertas Untuk Pertimbangan Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia, 11-12.
Lokman Abd Rahman (Ketua Penolong Pengarah, Bahagian Perancangan dan Penyelidikan, Seksyen Muamalat, Cawangan Penyelidikan, Jabatan Kemajuan Islam Malaysia), dalam temu bual dengan penulis, 22 April 2015.
Majlis Ugama Islam Brunei, “Kenyataan Media Majlis Ugama Islam Negara Brunei Darussalam Mengenai Produk Golden Churn Pure Creamery Butter,” laman sesawang
Majlis Ugama Islam Brunei, dicapai pada 24 Jun 2015, http://www.religious affairs.gov.bn/index.php?ch=bm_resc&pg=bm_resc_arkib&ac=3129.
Md Zain Serudin, Melayu Islam Beraja: Suatu Pendekatan (Negara Brunei Darussalam: Dewan Bahasa Dan Pustaka, 1998).
Mesyuarat Jawatankuasa Fatwa Negeri Selangor “Status Kesucian Ikan Yang Diberi Makanan Tidak Halal”, Bil (10) dlm. Mufti 500-3/2. Lihat juga, Kertas Kerja Untuk
Pertimbangan Muzakarah Jawatakuasa Fatwa Majis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia, Kertas JKF bil. 2/73/2006.
Norhidayah Pauzi dan Saadan Man, “Maslahah dalam Vaksinasi: Analisis Fatwa Malaysia dan Indonesia”, Jurnal Fiqh. Vol 14 (2017).
_______________, “Cuka Wain dari Perspektif Islam: Analisis fatwa Malaysia dan Indonesia,” Jurnal Fiqh. Vol 13 (2016).
Office Of The Mufti, “Definisi Alkohol Mengikut Undang-undang,” laman sesawang Majlis Ugama Islam Singapura, dicapai 28 Ogos 2015,
http://www.officeofthemufti.sg/FAQ/food-and-drink.html.
Ordinan Majlis Islam Sarawak 2001, (Seksyen 39), (Ordinan 41 Tahun 2001).
Othman Mustapha, “Kenyataan Media JAKIM Berkenaan Isu Percanggahan Keputusan Terhadap Kewujudan DNA Babi,” laman sesawang Jabatan Kemajuan Islam Malaysia, dicapai pada 24 Jun 2015,
http://www.islam.gov.my/sites/default/files/bahagian/hr/kenyataan_media_jakim_berkenaan_isu_percanggahan_keputusan_terhadap_kewujudan_dna_babi.pdf.
Portal Rasmi Fatwa Malaysia, “Alkohol dalam Makanan, Minuman, Pewangi dan Ubat-ubatan,” laman sesawang Portal Rasmi Fatwa Malaysia, dicapai 30 Jun 2015,
http://www.e-fatwa.gov.my/fatwa-kebangsaan/alkohol-dalam-makanan-minuman-pewangi-dan-ubat-ubatan.
Mian N. Riaz, Muhammad M. Chaudry, Halal Food Production (Boca Raton, F.L.: CRC Press, 2004), 119-120.
Portal Rasmi Fatwa Malaysia, “Hukum Melakukan Samak Najis Mughallazah Menggunakan Sabun Tanah Liat,” laman sesawang Portal Rasmi Fatwa Malaysia, dicapai 20 Januari 2015, http://www.e-fatwa.gov.my/fatwa-kebangsaan/hukum-melakukan-samak-najis-mughallazah-menggunakan-sabun-tanah-liat.
Portal Rasmi Fatwa Malaysia, “Senarai Akta/Enakmen Mufti dan Fatwa Negeri-negeri Seluruh Malaysia,” laman sesawang Portal Rasmi Fatwa Malaysia, dicapai 26 November 2015, http://www.e-fatwa.gov.my/sites/default/files/enakmen_perlis.pdf.
Shihab al-Din Ahmad bin Hajar al-Haytami, Tuhfah al-Muhtaj bi Sharh al-Minhaj (Bayrut: Dar al-Kitab al-‘Ilmiyyah, 2001), 275.
Sucipto, “Kopi Luwak”, dalam Halal Haram dalam Kepenggunaan Islam Semasa, ed. Suhaimi Ab Rahman dan Mohammad Aizat Jamaludin (Serdang: Penerbit Universiti Putra Malaysia, 2011).
The Religious Council Brunei Darussalam, PBD 24:2007-Brunei Darussalam Standard Halal Food. Brunei: The Religious Council Brunei Darussalam.
Ali Yusuf Zakariyya ‘Ali, Majmu’ Sharh al-Muhadhdhab (t.p: t.t.p, t.t.).
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The copyright of this article will be vested to author(s) and granted the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under the Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license, unless otherwise stated.
